ه گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) دبیرخانه سی و سومین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران چهار عنوان کتاب را در گروه علوم نظامی در دومین مرحله داوری برگزید. در این گزارش نگاهی به محتوای این آثار داریم.
• «جنگ ایران و عراق: نظریه جنگ عادلانه»
«جنگ ایران و عراق: نظریه جنگ عادلانه» نوشته مصطفی زهراني است. نویسنده در این کتاب، تئوری جنگ عادلانه، در سطح جهان از حیث حقوق بین‌الملل یا روابط بین‌الملل، و همچنین نظر اسلام درباره جنگ و نظر امام خمینی(ره) درباره جنگ و دفاع عادلانه را تحلیل و بررسی می‌کند. در حقیقت این کتاب بحث‌های اخلاقی و انسانی در جنگ را مطرح کرده و مقایسه‌ای تطبیقی را در عدالت و اندیشه سیاسی غرب و اسلام انجام داده است.
از مهم‌ترین یافته‌های این کتاب، ناعادلانه بودن جنگ‌ها در غرب است. در واقع هیچ‌کدام از جنگ‌هایی که در غرب به‌عنوان جنگ عادلانه مطرح می‌شود و عمدتاً به کلیسای غرب و متکلمین مسیحیت برمی‌گردد، به‌ویژه جنگ‌های اخیری که امریکا در منطقه دنبال کرده، هیچ کدام بر مبنای همان تئوری‌های عادلانه نبوده است. همچنین در بررسی شاخص‌های جنگ عادلانه، نوع جنگ هشت ساله‌ای که صدام حسین علیه ملت و انقلاب ما به وجود آورد، بر مبنای هیچ کدام از این شاخص‌ها نمی‌تواند اساساً توجیه داشته باشد. یکی دیگر از یافته‌های این کتاب را می‌توان وجود نقض‌های زیاد در نظریه جنگ عادلانه بیان کرد.
در کتاب «جنگ ایران و عراق و نظریه جنگ عادلانه» تلاش شده است تا مفهوم جنگ عادلانه را به صورت کاملی در سیری که این مفهوم توسعه پیدا کرده، باز کند و پس از آن نظریه را که بر مبنای مفهوم عدالت است روشن سازد و پس از توضیح دقیق مفهوم یا نظریه جنگ عادلانه، آن مفهوم یا نظریه را بر مصادیقی همچون جنگ هشت ساله عراق علیه ایران منطبق کند.
در کتاب نظریه جنگ عادلانه و جنگ ایران و عراق، بررسی و مطالعه توسعه، مفهوم و کاربردش بر جنگ هشت ساله دفاع مقدس بوده است.
«جنگ ایران و عراق: نظریه جنگ عادلانه» را انتشارات «صفحه جدید» در 460 صفحه، قطع رقعي، شمارگان 1500 و به بهای 140 هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.
• «مجموعه امنیتی منطقه‌ای قفقاز جنوبی»
این کتاب به قلم «ولی کوزه‌گر کالجی» و با مقدمه دکتر شیرین آکینر، از جمله جدیدترین آثار در حوزه مطالعات منطقه قفقاز است که در ماه جاری از سوی پژوهشکده مطالعات راهبردی منتشر شده است.
«مجموعه امنیتی منطقه‌ای قفقاز جنوبی» که با هدف برطرف نمودن خلاء متون روشمند در مطالعه منطقه قفقاز جنوبی تدوین شده است، «نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای» را مبنای نظری کار خود قرار داده و با استخراج متغیرهای این نظریه، آن را در تحولات امنیتی منطقه قفقاز جنوبی به کار بسته است.
«نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای» که حاصل مطالعات صاحب‌نظران مکتب امنیتی کپنهاگ و در راس آن باری بوزان است، با برخورداری از دو رگه نو واقع‌گرایی کنت والتز و سازه‌انگاری الکساندر ونت و تعريف چند بعدي و موسع از مفهوم امنيت، از قابلیت بسیار بالایی در تحلیل نظام‌مند سطوح مختلف تحلیل و نقش بازیگران مختلف و نیز تبیین چالش‌های هویتی و قومی منطقه قفقاز جنوبی برخوردار است.
کتاب «مجموعه امنیتی منطقه‌ای قفقاز جنوبی»، ضمن وفاداری به ساختار نظریه و مولفه‌های اصلی، در حد وسع خود از ظرفیت سایر نظریه‌های روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای، جامعه‌شناسی سیاسی، روان‌شناسی سیاسی، اقتصاد سیاسی، جغرافیای سیاسی و ژئوپولیتیک نیز برای تکمیل و جامعیت مباحث بهره گرفته است.
بررسی جایگاه ایران در روند تحولات ساختاری منطقه قفقاز جنوبی و ارائه چشم‌اندازی از تحولات آن در آینده از دیگر ویژگی‌های کتاب است. مطالعه این کتاب برای کارشناسان و پژوهشگران مسائل قفقاز و دانشجویان رشته‌های روابط بین‌الملل، مطالعات منطقه‌ای و جغرافیایی سیاسی مفید خواهد بود.
پژوهشکده مطالعات راهبردی کتاب «مجموعه امنیتی منطقه‌ای قفقاز جنوبی» را در 280 صفحه در قطع وزيري، با شمارگان هزار و 500 نسخه به بهای 125 هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.
• فرهنگ راهبردی و شیوه های جنگیدن
این کتاب نوشته لاورنس ساندهاوس به عنوان تحقیقی از ادبیات موجود درباره فرهنگ استراتژیک است که عمدتاً دانشمندان علوم سیاسی درباره آن نوشته‌اند. محمود حبيبي‌مظاهري با همکاری عسگر قهرمان‌پور، کتاب «فرهنگ راهبردی و شیوه های جنگیدن» را به فارسی ترجمه کرده‌اند.
در طول سه دهه گذشته، مفهوم فرهنگ استراتژیک در میان دانشمندان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل به تدریج حمایتی به دست آورده است، ولی برای آن‌هایی که به دنبال فهمی کلی یا جهانشمول از چنین موضوعاتی هستند همچنان بحث برانگیز مانده است و از این رو، در خارج از حوزه علوم سیاسی طرفداران کمتری به خود جذب کرده است.
طی همین دوره، مفهوم نسبتاً قدیمی‌تر «شیوه‌های ملی جنگ» نیز به سان مفهوم فرهنگ استراتژیک میان مورخان نظامی و تحلیل‌گران نظامی محبوبیتی به دست آورد، ولی در ادبیات توسعه‌یافته در گفتمان فرهنگ استراتژیک همانند پژوهش در فرهنگ استراتژیک به ندرت به تحقیقات صورت گرفته درباره شیوه‌های جنگ ارجاع می‌شود. این کتاب تحقیقی جامع و ترکیبی از هر دوی این ادبیات ارائه خواهد داد.
انتشارات خرسندی کتاب «فرهنگ راهبردی و شیوه های جنگیدن» را در قطع وزيري با شمارگان 500 نسخه، 224 صفحه و به بهای 120هزار ریال منتشر کرده است.
• نیروهای مسلح فدراسیون روسیه نوین‌سازی
کتاب نیروهای مسلح فدراسیون روسیه نوین‌سازی نوشته «ايگور کاروتچنکو» با ترجمه محمد جمال‌زاد و علي افضلي سعی در عملی کردن چند ایده و مساله مرتبط به هم را دارد.
در وهله اول نویسنده کتاب می‌کوشد نشان دهد تلاش برای ارائه مشاهده‌های شخصی خود از موقعیت واقعی نیروهای مسلح روسیه در شرایط دشوار اصلاحات نظامی و با در نظر گرفتن روند دشوار و پویای اجتماعی ـ اقتصادی و سیاسی در بطن کشور و خارج از مرزهای آن، در حال شکل‌گیری است. فهم این موضوع که تحقق اهداف نظام حاکم بر کشور و تطابق اصلاحات نیروهای مسلح فدراسیون روسیه با خط‌مشی ارائه شده از سوی رئیس‌جمهور در زمینه نوین‌سازی کشور تا چه میزان بوده است، برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است.
در وهله دوم نویسنده کتاب سعی دارد تا گزارشی از آمارها و بررسی‌های رسمی (اگر بخواهیم دقیق‌تر عنوان کنیم، دولتی) حال حاضر کشور ارائه دهد اما انحصارطلبی ساختار آماری اجازه تأمین توسعه پویای سامانه سیاسی در حوزه امنیت ملی و دفاع را فراهم نمی‌کند. نویسنده از مواضع ریاست جمهور دیمیتری مدودوف درباره ضرورت استقبال گسترده و قاطع از مؤسسه‌های غیردولتی در حوزه حل مسائل کلان کشور، که به‌طور سنتی در انحصار سازمان‌های دولتی قرار دارد، حمایت می‌کند.
در بهترین حالت فرض می‌کنیم که در سامانه تهیه خط‌مشی‌ها و رهنامه‌های راهبردی علاوه بر عوامل اجرایی و متخصصان وزارت دفاع روسیه، دیگر نهادها، می‌بایست ساختارهای دانشگاهی مستقل از جامعه متخصصان نیز فعالانه در این امر همکاری کنند. این رویکرد خود را به‌طور کامل در روند توسعه کشورهای جهان به اثبات رسانده است.
در وهله سوم تلاش نویسنده بر آن است با رویکردی واقع‌گرایانه و نه مبالغه‌آمیز درباره حجم واقعی و عظیم کاری که در حال حاضر از سوی گروه حاکم بر کشور و بخش نظامی در چارچوب اصلاحات سازمان نظامی دولت و تحول نیروهای مسلح در حال اجراست را رسانه‌ای کند. مؤلفان کتاب بر این باورند که افراد زیادی در داخل کشور و خارج از مرزهای آن، مایل به کسب اطلاعاتی درباره انگیزه‌های موجود در تصمیم‌های اتخاذ شده و در حال تدوین در حوزه دفاع و امنیت هستند. افراد بسیاری امروز به مسائل اجرایی نیروهای مسلح، مشکلات اجتماعی شرایط عمومی کارکنان و موارد بسیار دیگر علاقه‌مندند.
وجود تفاسیر و برداشت‌های متفاوت و گوناگون بیشتر منجر به نقص اطلاعاتی بی‌طرفانه و فقدان کار نوبه‌ای در زمینه تولید و تحویل آن در ارتباط با مشتریان نیروهای مسلح می‌شود.
در وهله چهارم نویسنده دریافته که منابع مختلف که به‌وسیله خود بخش نظامی، دیگر متخصصان، ساختارهای تحلیلی، نمایندگان جامعه و رسانه‌های جمعی ارائه شده است. می‌بایست به‌طور کامل مورد بررسی و دقت قرار گیرد. تنها اکتفا کردن به یک نظر و عقیده نمی‌تواند گویای حقیقت باشد. نظرها، آراء، نتایج و ارزیابی‌هایی که در این کتاب آورده شده است، نتیجه بحث‌های فراوان و گروهی است. همچنین نگارنده نسبت به هیچ ایدئولوژی و جریان فکری جهت‌گیری نکرده و سعی نداشته تا وارد نزاع سیاسی شود. روش کار بر پایه تحلیل علمی، ارزیابی‌های متکی بر تقویت و کمک به تأمین منافع امنیت ملی استوار است.
در وهله پنجم نویسنده کتاب سعی بر آن داشته که نظرها و آرای سودمند افراد ذی‌صلاح در حوزه کاری سازمان‌های دولتی، مؤسسه‌های سیاسی و دیگر مؤسسه‌های مرتبط با امنیت و دفاع ملی را جمع‌آوری کند. خوانندگانی که به دنبال نکته‌های منفی در فعالیت‌های وزارت دفاع هستند خیلی زود دلسرد خواهند شد.
دانشکده علوم و فنون فارابی کتاب «نیروهای مسلح فدراسیون روسیه نوین‌سازی» را در 434 صفحه قطع وزيري با شمارگان هزار نسخه و به بهای 200 هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.